Mark Twain, właściwie Samuel Langhorne Clemens (urodzony 30 listopada 1835 w osadzie Florida w hrabstwie Monroe, stan Missouri, zmarł 21 kwietnia 1910 w Redding, stan Connecticut), amerykański pisarz, satyryk, humorysta, wolnomularz.
Mark Twain był jednym z pierwszych wielkich prozaików Stanów Zjednoczonych. Jego charakterystyczny styl miał duży wpływ na kształtowanie się stylu całej literatury amerykańskiej. Początkowo twórczość Twaina składała się głównie z lekkich utworów humorystycznych, by z biegiem czasu nabierać coraz bardziej poważnych i krytycznych aspektów.
Urodził się wprawdzie w osadzie Florida, ale w roku 1840, gdy miał 5 lat, jego rodzina przeniosła się do innej małej miejscowości - Hannibal. Tam się wychował, w prowincjonalnym miasteczku amerykańskiego Południa, nad najważniejszą ówczesną wodną arterią komunikacyjną - Missisipi. Okolica, w której spędził młodość, odgrywa znaczącą rolę w wielu jego książkach.
W wieku dwunastu lat z powodu śmierci ojca musiał przerwać naukę i rozpocząć pracę zarobkową. Początkowo był chłopcem na posyłki w drukarni, później kształcił się na zecera. Trochę później spełniło się jego marzenie z dzieciństwa: uzyskał uprawnienia pilota parostatków pływających na Missisipi. Opisał to szczegółowo w autobiograficznej powieści Życie na Missisipi. Uważa się, że jego pseudonim artystyczny pochodzi z tego okresu. Mark twain w żargonie pilotów parowców rzecznych to oznacz dwa (sążnie głębokości).
Jak wielu jego rodaków w tym okresie ruszył na Zachód. Przez pewien czas pracował w kopalniach srebra w Nevadzie, gdzie w administracji zatrudniony był jego brat, a następnie szukał szczęścia jako poszukiwacz złota w Kalifornii.
W tym okresie pobytu na zachodnim wybrzeżu zaczął, początkowo nieregularnie, pracować jako dziennikarz. Pisywał wiele artykułów, które już wtedy zwracały uwagę błyskotliwym humorem. Większy rozgłos przyniosło mu opowiadanie The Celebrated Jumping Frog of Calaveras County (1865, O sławnej skaczącej żabie z Calaveras).
W związku z tym sukcesem w 1867 roku Twain został zaangażowany jako reporter i korespondent przy grupie amerykańskich turystów odbywających podróż do Europy na pokładzie statku Miasto Kwakrów. Jego udział w wyprawie, która odwiedziła niemal wszystkie najważniejsze historycznie miejsca Starego Kontynentu, sponsorowany był przez gazety Alta California oraz New York Tribune. Twain opisał podróż w książce Prostaczkowie za granicą (The Innocents Abroad, 1869), która zyskała duży rozgłos i stała się najbardziej poczytną książką w Ameryce po Chacie wuja Toma.
Przez następnych parę lat Mark Twain wiele podróżował, głównie jako prelegent w różnych częściach Stanów Zjednoczonych. W roku 1870 ożenił się z majętną panną, osiedlił w północno-wschodniej części kraju - początkowo w Buffalo, później w Hartford, w stanie Connecticut. Wszedł w środowisko żony i pod wpływem Williama Deana Howellsa okrzepł jako literat i rozpoczął następną, dojrzalszą część swojej kariery.
W autobiograficznej powieści Pod gołym niebem (Roughing It, 1872) opisuje twardy, surowy los osadników oraz panoramę Ameryki od St. Louis, przez Nevadę, Kalifornię aż po Hawaje. W książce Włóczęga za granicą (A Tramp Abroad, 1880) zawarł swoje przeżycia z drugiej podróży do Europy, podczas której zwiedził Niemcy, Szwajcarię i Włochy.
Pierwszą powieść Pozłacany wiek (The Gilded Age, 1873) Twain napisał wspólnie z Ch. D. Warrenem. Jest to utwór niespójny, nierówny, obnażający negatywy takiego współautorstwa. Realistyczne tło powieści, stworzone przez Twaina, prezentuje się znacznie lepiej od melodramatycznych wątków Warrena.
Najbardziej znanymi utworami Twaina są te, które weszły w skład Eposu rzeki Missisipi, napisane w okresie 1876-1882, a więc Przygody Tomka Sawyera (The Adventures of Tom Sawyer, 1876) oraz Przygody Huckleberry Finna (The Adventures of Huckelberry Finn, 1884), które szybko znalazły się w ogólnoświatowym kanonie literatury młodzieżowej, oraz odbiegające od nich charakterem, autobiograficzne Życie na Missisipi. Twain realistycznie przedstawia w tych dziełach obraz Ameryki drugiej połowy XIX wieku.
Dwa utwory - Królewicz i żebrak (The Prince and the Pauper, 1882) oraz Jankes na dworze króla Artura (A Connecticut Yankee In King Arthur's Court, 1889) - rozgrywają się w Anglii. Pierwszy to historyczna powieść dla młodzieży, o zamianie ról bliźniaczo podobnych chłopców, z przeciwstawnych biegunów drabiny społecznej. Druga powieść to satyra na zakorzenione mity europejskiej poezji średniowiecznej oraz podwaliny ustroju społecznego krajów zachodniej Europy.
Twain pisał także - zwłaszcza po 1897 roku - coraz więcej małych form, w których ostro krytykował amerykańską rzeczywistość. Wytykał Amerykanom rasizm, zapędy imperialistyczne, hipokryzję, wyśmiewał głupotę patriarchalnej edukacji, dezynwolturę dziennikarzy, skorumpowanie władz. Stał się wręcz autorem niewygodnym, tym bardziej, że ostrze jego artykułów i opowiastek częstokroć skierowane było przeciw konkretnym osobom. Z tego ostatniego okresu pochodzą satyry antymieszczańskie, takie jak Człowiek, który zdemoralizował Hadleyburg (The Man Who Corrupted Hadleyburg, 1899) czy Tajemniczy przybysz (The Mysterious Stranger, 1916). W 1904 Twain zarzucił Teodorowi Rooseveltowi, że wygrał wybory skutkiem przekupstwa.
W roku 1893 splajtowało przedsiębiorstwo wydawnicze, w które Twain zainwestował 200 tys. dolarów. Pisarz popadł w poważne tarapaty finansowe. W tej sytuacji wyruszył w długie tury objazdowych odczytów w Ameryce i Europie, które cieszyły się olbrzymim powodzeniem, zapewniając spłatę długów oraz zgromadzenie nowej fortuny.
Pod koniec życia nastały ciężkie czasy dla wielkiego humorysty i prześmiewcy. Umarło troje z jego czworga dzieci, a w końcu także ukochana żona. Do tego dołączył się stres związany z kłopotami finansowymi i narastające zjawisko korzystania przez innych z jego twórczości bez płacenia mu należnych tantiem. Mark Twain, cierpiąc na kłopoty z sercem, zmarł w parę miesięcy po śmierci swojej córki, która zmarła w ataku padaczkowym w Stormfield.